In eergerelateerde zaken kan het om leven en dood gaan. Hierdoor is een specifieke aanpak soms letterlijk van levensbelang. Bayram Varli, oprichter van Expertise Centrum Samenleving (ECS), geeft trainingen die hulpverleners meer inzicht geven in de achtergronden, motieven, feiten en omstandigheden rondom eerzaken. Kennis die nodig is om over te gaan tot effectieve interventie.
Bayram Varli weet als geen ander waartoe eergerelateerd geweld kan leiden. Op 12-jarige leeftijd verloor hij er zijn nichtje aan. “Ze pleegde zelfmoord, omdat zij niet kon verkroppen dat ze uitgehuwelijkt zou worden. Dat mijn oom haar ook in al haar andere vrijheden beperkte, had haar doodongelukkig gemaakt. Doorstuderen mocht niet. Want diploma’s had een goede huisvrouw toch niet nodig. Die aangekondigde uithuwelijking was de spreekwoordelijke ‘druppel’ die haar uiteindelijk fataal werd.” Voor Bayram, net als zijn nicht een kind van een Turkse immigrant, was het een dramatische, levensveranderende ervaring. Diezelfde dag nog zwoer hij: ‘als ik later groot ben, ga ik bij de politie. Om schadelijke tradities, zoals vrijheidsbeperking en eerwraak, te bestrijden’. Bayram hield woord en werkte zich in latere jaren op tot Coördinator Jeugd, Huiselijk geweld en Eergerelateerd geweld bij de Politie Gelderland Midden. Of, zoals hij zelf zegt: “ik heb de shit uit mijn jeugd gebruikt als mest voor de toekomst”. Sindsdien heeft Bayram heel wat ellende achter de voordeur blootgelegd. Mede vanwege de groeiende kennis omtrent eerzaken zag hij het aantal meldingen van eergerelateerd geweld stijgen. Maar hij zag ook hoe hulpverlenende instanties soms worstelen met de aanpak hiervan. “Hulpverleners en andere professionals weten nog altijd niet precies wat eer, eerbehoud, eerschending, eerherstel of eergerelateerd geweld inhouden. Die gebrekkige kennis leidt soms tot handelingsverlegenheid. Vooral autochtone hulpverleners weten niet zo goed of en zo ja op welke manier ze moeten ingrijpen in culturele thema’s. Om hulpverleners meer inzicht te geven in eerzaken, richtte Bayram daarom twee jaar geleden het Expertise Centrum Samenleving (ECS) op. Zijn missie: om schadelijke tradities de kop in te drukken voordat het gewelddadige vormen aanneemt. Voorkomen in plaats van genezen dus. “Dit vraagt om een integrale aanpak: gemeenschappelijke diagnose, samenwerking en regie om effectief te kunnen handelen. Weten hoe je slachtoffers, maar ook plegers van eergerelateerd geweld moet benaderen, is daarbij een cruciale eerste stap. Om geweld te voorkomen, moet je omzichtig handelen binnen het familiesysteem. Eventuele fouten kunnen een averechts effect hebben en het geweld juist verergeren.”Bayram legt uit: “Ik heb meegemaakt dat een 13-jarig meisje van Koerdische afkomst vriendinnen op school vertelde dat ze bang was om zwanger te zijn. Uiteindelijk kwam dit verhaal bij haar mentrix terecht, die haar adviseerde dit thuis bespreekbaar te maken. Een goedbedoeld advies met fatale gevolgen. Dat het meisje seksueel actief was, was voor de familie al een onuitwisbare zonde. “ECS maakt professionals daarom vooral bewust van hun eigen handelen”, vervolgt hij. “Want om tot een gerichte aanpak te komen, waaronder interculturele competenties met betrokkenen, moet je eerst onbewust handelen vanuit eigen oriëntatie wegnemen. Dat doe je het best door de juiste dialoog aan te gaan. Om zo meer de verschillende culturen te begrijpen, ondanks dat je geen begrip hebt voor schadelijke tradities en geweld.”
Bayram Varli (1980) is geboren in Turkije. Hij is getrouwd en heeft twee kinderen; een jongen en een meisje. Hij is dertien jaar werkzaam bij de politie, waarvan de laatste vijf jaar als materiedeskundige EGG.
